İslami Tahvil (Sukuk)

Faizsiz finansman yöntemleri şunlar:
Mudaraba (Emek Sermaye Ortaklığı): Bir tarafın emek, bilgi ve tecrübesini (müteşebbis), diğer tarafın (faizsiz banka) ise sermayesini ortaya koyması suretiyle oluşturulan ve faizsiz bankalar tarafından en fazla başvurulan bir fon kullandırma yöntemidir.
Müşaraka (Kâr-Zarar Ortaklığı): Belirli bir yatırımın veya faaliyetin finansmanını sağlamak amacıyla, taraflardan biri banka olmak şartıyla iki veya daha fazla tarafın, sözleşme hükümlerine göre genellikle tüzel kişiliği bulunmayan adi ortaklık niteliğinde bir ortaklık kurduğu, yatırımdır.
Murabaha (Peşin Alım Vadeli Satım): Peşin mal alıp vadeli satmak suretiyle finansman kullandırmadır. Bir çeşit swap işlemidir.
İcara (Kira finansmanı): Bir ekipmanı ya da bir binayı müşterilerinden birisine sabit bir tutar üzerinden ve sabit bir dönem için kiraya verilip; kiralama süresi sonunda mülkiyetin alıcıya geçmesidir.
Bir çeşit leasing işlemidir.
Karz-ı hasen (Faizsiz Ödünç Karşılıksız Borç): Kâr amacı gütmeksizin üretim dışı olarak verilen sosyal kredilerdir.
Selem (İleriye dönük satın alma): Finansman ihtiyacı duyan bir kişinin ileride teslim edilmek üzere peşin bedelle bir miktar misli mal satmasıdır.
Faizsiz yoldan finansman açığını kapatmak için kullanılan bir yöntemdir.
İstisna (Siparişe dayalı satın alma): Peşin ya da vadeli bir bedel mukabilinde bir malın imal ya da temin edilip teslim edilmesi işlemidir.
SUKUK UYGULAMALARI
Türlerine göre Sukuk uygulamaları da aşağıdaki biçimde gerçekleşiyor.
Mudaraba Sukuk: Mubaraba sukuku, mudarabe ortaklığı hükümlerine göre yürütülen ve ortaklardan birinin ya da üçüncü bir tarafın mudarib (çalışmaya katılan; bir çeşit şahittir) olarak tayin edildiği sukuk türüdür.
Müşaraka Sukuk: Müşaraka sukukta, finans kurumu çalışma sermayesi sağlamakta ve sözleşme ile finans kurumu ile bir teşebbüs (şirket) arasında bir proje finansmanına yönelik önceden belirlenen oranlarda ortaklık tesis edilmektedir.
İcara Sukuk: İcara sukukta, finans kurumu, üretimde veya serviste kullanılacak ekipmanı veya mülkü satın alıp, şirkete kiralamaktadır.
Murabaha Sukuk: Murabaha sukuku, murabaha konusu mal bedelini finanse etmek üzere çıkartılan eşit değerdeki senetler olup bu sayede malın mülkiyeti sukuk yatırımcılarına geçmektedir.
Selem Sukuk: Bu sukuk türünde, ileri vadeli bir teslim sözleşmesine(selem) endeksli olarak sukuk ihraç edilerek, bu işlem için gerekli kaynak temin edilir.
İstisna Sukuk: Büyük tutarlarda finansman ihtiyacı duyulan projelere(köprü, baraj, enerji santralleri gibi) kaynak temini için, ihraç edilen sukuktur.
Melez Sukuk: Birden fazla varlık havuzuna dayandırılarak oluşturulan ve farklı tipte(istisna, murabaha, icara vb.) sukuk dayanağı olan bir sukuk türüdür.
“Finans Politik & Ekonomik Yorumlar” dergisi Ünal Battal ve Akansel Yalçınkaya

Gelir Ortaklığı Senetleri (GOS)

Köprü, baraj, elektrik santralı, karayolu, demiryolu, telekomünikasyon sistemleri ile sivil kullanıma yönelik deniz ve hava limanları ve benzerlerinden, kamu kurum ve kuruluşlarına ait olanlarının gelirlerine, ortak olunması için çıkarılan senetlerdir.

Hukuki statüsü itibariyle adındaki “ortaklık” ibaresine rağmen, değişken faizli bir tahvil özelliği taşımaktadır. İstenildiği an nakde çevrilebilir ve genellikle üç veya beş yıl vadelidirler.

 

 

Gelir ortaklığı senetlerine ihtiyaç duyulmasının nedenleri şöyledir:

1- Altyapı yatırımlarına devlet bütçesi dışında kaynak sağlamak,
2- Soyut nitelikte olan devlet tahvili ve hazine bonosu yerine, somut nitelikte olan köprü ve barajların adlarını kullanarak daha kolay borçlanmak,
3- Küçük küpürler çıkararak sermaye piyasasının yararlanacağı yeni bir araç yaratmak,
4- Özellikle faiz geliri elde etmekten çekinen ve haram sayan tasarruf sahiplerine ulaşabilmek,
5- Enflasyon hızı aşağıya çekildiğinde, yüksek ve sabit faizli devlet tahvillerinin hazine’ye getirdiği faiz yükünü hafifletmek.

Gelir ortaklığı senetlerinin en önemli sakıncalarından biri, bunlara devletçe taahhüt edilen enflasyon oranının üzerinde gelir sağlama garantisi sorunudur. Bu durumda gelir ortaklığı senedi uygulaması ile kamu hizmeti anlayışı çelişmektedir. Eğer enflasyon ve faiz oranları düşürülmezse, senet satın alanlara taahhüt edilen reel gelirin gerçekleştirilebilmesi için, bu hizmetlerin (köprü, elektrik vb.) fiyatlarına zam yapılması gerekmektedir.